De vos: afknallen of toch tweemaal nadenken!
Waar komen al die vossen vandaan?
De vos is in Vlaanderen aan een ware comeback bezig. Jarenlang kwam deze
soort nauwelijks meer voor door intensieve bestrijding en bejaging. Na de
uitroeiing van hondsdolheid is deze vervolging afgenomen en nemen vossen toe in
Vlaanderen. Het gaat dus om een natuurlijke uitbreiding en niet om het
"uitzetten van gekweekte vossen". Vossen zijn dan ook nog eens cultuurvolgers,
die zich hebben aangepast aan een leven dichtbij de mens. Wellicht levert de
sterk veralgemeende maïscultuur eveneens een bijdrage aan de comeback, met name
door een ideale dekking te bieden op het moment dat de jongen op zoek gaan naar
een eigen territorium.
Op zoek naar een territorium?
Vossen zijn territoriale dieren, wat betekent dat ze een gebied zullen
afbakenen waarin ze geen soortgenoten dulden. Elk territorium
wordt bewoond door meerdere vossen, namelijk een mannetje en twee of drie
vrouwtjes. De jongen die hieruit ontstaan gaan hun eigen weg. Jonge vrouwtjes
worden gemakkelijk opgenomen in een naburig territorium. Jonge mannetjes krijgen
de moeilijke opdracht om op zoek te gaan naar een eigen vrij territorium. Onder
deze zwervers vallen er vaak slachtoffers, zowel in het verkeer als in
gevechten, als door uitputting. Wie geen vrij territorium vindt, heeft geen
toekomst. Er zijn dus maar evenveel vossen als er vrije plaatsen zijn!
Een vos in je kippenhok?
De vos is een generalist. Wanneer hij de kans krijgt om gemakkelijke prooien
als kippen of ander klein pluimvee te verschalken, zal hij dit zeker niet
nalaten. De enige afdoende oplossing is zorgen voor een voldoende afgesloten
kippenhok. Dit bestaat uit een omheining die voldoende (2 meter) hoog is en een
halve meter ingegraven is. Daar de vos normaal gesproken enkel ’s nachts jaagt,
is een afgesloten nachthok de eenvoudigste, goedkoopste en beste oplossing.
Heeft het zin om vossen te verdelgen?
De vos verdelgen heeft misschien wel een tijdelijk effect, maar hierdoor komt
er een geschikt territorium vrij. Naast het feit dat dit vroeg of laat door een
ander exemplaar ingenomen wordt en je weer van voor af aan kan beginnen,
verstoor je op deze manier de sociale structuur van de populatie.
Een bejaagde populatie heeft een lagere dichtheid, wat resulteert in meer
voedsel en vacante territoria. Hierdoor zal de overleving en voortplanting
groter zijn dan bij een niet-bejaagde populatie die aan zijn maximale dichtheid
zit. Er zijn zelfs negatieve gevolgen bij het bejagen van vossen, want door het
vrijkomen van territoria ontstaat er een grotere mobiliteit binnen de populatie,
waardoor met ziektes besmette vossen zich verder zullen verspreiden.
De vos is een toppredator en heeft een belangrijke plaats in ons ecosysteem.
Vossen zijn niet enkel mooie, maar ook nuttige dieren: muizen, ratten en andere
schadelijke knaagdieren staan op zijn menu.
Kunnen vossen ziektes overbrengen?
Vaak worden vossen geassocieerd met ziektes en parasieten als hondsdolheid en
vossenlintworm. Hondsdolheid is echter sinds de jaren negentig in België
volledig uitgeroeid dankzij uitgebreide vaccinatiecampagnes waarbij aas met
vaccin werd gebruikt.
De vossenlintworm is een meer recent in de aandacht gekomen probleem. Als je
gaat wandelen, eet dan geen bessen die dicht bij de grond groeien of was ze voor
ze op te eten. Zorg ook dat je hond nooit in een vossenburcht gaat neuzen, want
de hond kan achteraf de mens besmetten met vossenlintworm-eitjes die aan zijn
vacht zijn blijven hangen. Raak ook nooit dode of levende vossen of hun
uitwerpselen aan. Vossen verdelgen om de verspreiding van dergelijke ziektes en parasieten
tegen te gaan, is nu net wat je niet moet doen. Hierdoor komen immers geschikte
territoria vrij.
Argumenten tegen bejaging
Het is duidelijk dat vossen concurrenten zijn voor jagers, die beide
aanspraak maken op hetzelfde oogstbaar overschot. Voor elk argument ‘voor’ is er
alvast één ‘tegen’ bejaging.
- Vossen vangen grote hoeveelheden knaagdieren, zoals veldmuis, rosse woelmuis, aardmuis en woelrat. Dit zijn soorten die
in economisch opzicht nog véél grotere schade veroorzaken dan vossen.
- Wanneer een vos gedood is, zwermen dieren uit aangrenzende gebieden de
vrijgekomen territoria in. Dit kan leiden tot het verspreiden van ziekten via
migrerende vossen.
- Er is een alternatief voor beheersing van hondsdolheid door de
jacht: de vos kan door middel van uitgelegd aas gevaccineerd worden tegen
hondsdolheid.
- Houders van kippen en konijnen kunnen hun dieren beschermen met een
deugdelijk hok en afsluiting. De kippen ’s nachts opsluiten is meestal ook zeer
efficiënt daar vossen meestal ’s nachts jagen.
- Jacht is onnatuurlijk. Een biotoop met predatoren heeft een natuurlijker
evenwicht dan een zonder. Vossen maken deel uit van het ecosysteem.
- Vossen hebben geen nood aan natuurlijke predatoren. Vooreerst mag je de rol
van de mens als predator niet onderschatten. Ten tweede wordt de vossenstand
niet gereguleerd door natuurlijke vijanden, maar door hun eigen
territorialiteit.
- Een vos is beslist geen doder van volwassen schapen. Als ze zich al voeden
met schapenvlees, zal dit afkomstig zijn van een al dood schaap. Bij hoge
uitzondering kan het voorkomen dat een vos pasgeboren lammetjes aanvalt. Een
gezonde ooi zal echter goed in staat zijn de vos weg te jagen.
- De vos is niet de directe veroorzaker van een lage weidevogelstand. Hiervoor
zijn vele andere oorzaken te noemen. Bijvoorbeeld de verlaging van de
grondwaterstand, verandering van de bemesting en de landbouw.